ارتباط پزشک و بیمار

 تاریخچه طب و طبابت در ایران

پزشکی جدید همچون سایر پدیده‌ها در دورانی متاخر به ایران رسید.در سطح زبان وحافظه، نام‌های آشنایی چون «ابن سینا» و «زکریای رازی» و «جندی شاپور» و… ظاهرا گویای ذهنیتی باستانی از رویکرد پزشکی یا طب در زبان و اندیشه ایرانی هستند، که همچون بسیاری موارد دیگر به صورت‌های بی‌شماری درباره آنها یعنی حضور گسترده دانش پزشکی در تاریخ ایران باستان، مبالغه شده است.

اما طب یا پزشکی در معنای جدید این واژه از دوره قاجار و در قالب ماموریت‌های نظامی و میسیونر‌های دینی مسیحی به ایران و تقریبا همواره به دربار وارد شدند. عباس میرزا، طبیبی «فرنگی» داشت و سه دانشجو برای تحصیل پزشکی به «فرنگ» ارسال کرد و بعد‌ها، «امیرکبیر» و تاسیس دارالفنون (۱۲۳۰ش. /۱۸۵۱م.) با ۲۰دانشجوی طب و حضور شش اتریشی که معروف‌ترین‌شان دکتر ادوارد یاکوب پولاک (Jakob Eduard Polak 1891-1818) بود که تاثیری عظیم در پیشرفت این علم در ایران به جای گذاشت.

اعزام دانشجویان در امواج جدید دوره‌های سلطنت ناصرالدین‌شاه، مظفرالدین‌شاه و پهلوی اول انجام گرفت. تاریخ پزشکی مدرن در ایران، اما عمدتا پس از تاسیس دارالفنون و تاسیس نخستین بیمارستان و داروخانه دولتی در سال ۱۲۳۰ ش. با عنوان «مریض‌خانه دولتی» باز هم به وسیله امیرکبیر در سنت دانشگاهی انجام گرفت و تا این زمان هنوز تقریبا هیچ اثری از چنین نهادهایی در سطح عام جامعه ایرانی به‌خصوص خارج از تهران دیده نمی‌شد.

طبابت در ابتدای قرن شمسی رشد زیادی کرد و تعداد پزشکان ایرانی به شدت افزایش یافتند و این امر همان‌گونه که گفتیم در سُنت دانشگاهی با تاسیس دانشکده پزشکی (۱۳۰۳) (ابتدا در لاله‌زارنو و از ۱۳۱۶ در محل کنونی) و دانشکده داروسازی (در ۱۳۱۳ که خود ریشه در مدرسه دواسازی در ۱۳۰۱ داشت) و دندان‌پزشکی (۱۳۱۳) در تهران و رفته‌رفته سایر دانشگاه‌ها و همچنین با تکیه بر پزشکان تحصیلکرده ایرانی در خارج از کشور و بازگشت آنها به ایران در امواج پی‌درپی از دهه ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ انجام می‌گرفت.(۱)

برخورد پزشک و بیمار

برخورد بین صاحبان حرف مختلف با مردم بسیار متفاوت از برخورد بین مردم و کادر درمانی از جمله پزشکان است. چرا که  مراجعین سایر سازمانها اغلب افرادی سالم هستند که  معمولا بر اعصاب خود مسلطند. مراجعین بیمارستانها اغلب دردمندند و این دردمندی و ناراحتی  باعث می شود که بیماران و یا همراهانشان کنترلی بر اعصاب خود نداشته باشند، در اینجاست که ارتباط بین پزشک و بیمار از اهمیت خاصی برخوردار است.

  بر اساس این دیدگاه  که “پزشکان نسبت به دیگران نمی‌توانند شخصیت واکنشی داشته باشند و به عملکرد توده مردم همانند آنها واکنش نشان دهند بلکه باید شخصیت معنوی داشته باشند.” (۲) ذهنیت مردم به این سمت گرایش دارد که در هر صورت پزشک بدلیل معنویتی که مورد انتظار جامعه است ( بدون توجه به این موضوع که او هم انسان است و ممکن است به هر دلیلی حال مساعدی نداشته باشد ) باید همواره و در هر حال برخورد مناسبی با بیمار داشته باشد حتی اگر بیمار یا همراهانش با او درست برخورد نکنند.

پس زمینه فرهنگی

تجربه نشان داده است که مردم حاضرند  در صف بانک یا صف نانوائی یا هر جای دیگری ساعتها منتظر بمانند ولی در مطب ، درمانگاه یا بیمارستان حاضر نیستند حتی برای لحظه ای تامل کنند. در بسیاری از موارد  بیماران سعی دارند با بدحال جلوه دادن خود ، حق بیمار اورژانسی را ضایع کنند . غافل از اینکه روزی شاید خود یا عزیزانشان در وضعیت اورژانسی قرار داشته باشند. اینگونه موارد به طرز فکر افراد برمیگردد ، اینکه بسیاری دروغ و ریاکاری را با زرنگی و زیرکی اشتباه گرفته اند.

رسانه های ارتباط جمعی (نظیرصداوسیما ، نشریات و سایتها ) و مسئولین

در بسیاری از موارد حتی خود پزشکان با مطرح کردن موضوعاتی از این دست بر پس زمینه فکری مردم تاثیرات نامطلوب می گذارند.رسانه های ارتباط جمعی نقش مهمی در  اطلاع رسانی درست و بالطبع نقشی پررنگ در ایجاد رابطه خوب بین پزشک و بیمار دارند.نقش صدا و سیما بعنوان پر مخاطب ترین رسانه ارتباط جمعی در این بین بسیار پررنگ است. اطلاع رسانی دقیق از وظایف اصلی آنان است. همکاری مسئولین و صدا و سیما در این بین از اهمیت بیشتری برخوردار است. در صورتیکه اطلاع رسانی درست انجام نگیرد رابطه پزشک و بیمار هم از این اطلاع رسانی نادرست تاثیر می پذیرد.یک نمونه از اطلاع رسانی صدا و سیما و مسئولین را در اینجا با هم مرور می کنیم.

وزیر بهداشت با حضور در گفتگوی ویژه خبری شبکه دو اهداف پزشک خانواده شهری یا همان طرح۰۲ را مورد بررسی قرار داد. ویژگیهای طرح ۰۲ را در اینجا بخوانید. حال دستورالعمل طرح را با گفته های خانوم وزیر مقایسه کنید. وزیر بهداشت حقوق پزشکان همکار این طرح را بین چهار و نیم تا هفت و نیم میلیون تومان اعلام کرد که امکان افزایش این مقدار تا بیست درصد نیز وجود دارد!! اما چنین مقداری تقریبا بیش از دو برابر مقداری است که در آیین نامه پیش بینی شده است، مقداری که مختص شخص پزشک خانواده نیست بلکه همه تیم سلامت در مبلغی حدود حداکثر ۳و نیم میلیون تومان شریکند. مطمئنا مبالغه های ین چنینی در میزان درآمد پزشکان نیز در نگرش و انتظارات بیماران بی تاثیر نیست.

راهکارهای بهبود ارتباط بین پزشک و بیمار

۱ . آموزش روشهای ارتباطی به افراد

۲ .تلاش  رسانه های ارتباط جمعی جهت بهبود روابط

۳ . ارائه اخبار صحیح در رابطه با مشکلات شغلی و استرسهای وارده بر کادر درمان توسط رسانه ها

منابع :

۱ . http://sharghnewspaper.ir/News/91/03/02/32310.html

۲ . http://www.salamatnews.com/viewNews.aspx?ID=20483&cat=8