وضعیت عرضه داروهای بدون نسخه در ایران (و مقایسه آن با وضع اصولی):
طبق دستورالعمل بدست آمده از دانشگاه علوم پزشکی داروهای بدون نسخه (OTC) تنها تحت شرایط زیر قابل عرضه می باشند:«داروهای مشمول فهرست داروهای بدون نسخه فقط توسط دکتر داروساز شاغل در داروخانه و با رعایت جوانب علمی ، اخلاقی و اجتماعی قابل تحویل می باشد .
داروساز باید مفاد بروشور مبنی بر چگونگی مصرف ، احتیاطات ، تداخلات و . . . را به اطلاع بیمار برساند و در ضمن شرکتهای سازنده موظف به رعایت شرایط بسته بندی در مورد داروهای بدون نسخه می باشند .
داروساز می تواند به بیمارانی که به هر دلیل نیاز به داروهای ضروری یا اورژانس خود دارند ، داروی مصرفی را پس از کسب اطلاعات کافی از بیمار به مقدار محدود و در حد نیاز بیمار در محدوده زمانی مسافرتی یا میهمانی ( حداکثر برای ۴۸ ساعت ) در اختیار بیمار قرار دهد .»
اما آنچه که ما عملا در اکثر داروخانه های ایران مشاهده می کنیم عبارتست از «تحویل داروهای با و بدون نسخه – بدون توجه به لیستOTC اعلام شده – توسط نسخه پیچ – بدون اطلاع رسانی به بیمار – به هر میزان که بیمار مطالبه نماید (و نه برای ۴۸ ساعت).»
جالب است که نه تنها کوچکترین اهمیتی به لیست OTC اعلام شده توسط وزارت داده نمیشود، بلکه مواردی مثل کدئین و ترامادول که اخیرا بطور ویژه در مورد ارائه بدون نسخه آنها هشدار داده شده و شدیدا منع شده اند نیز کماکان براحتی در دسترس همگان قرار دارند.
خود وزارت بهداشت نیز بدلایل نامعلومی تاکنون از بررسی دقیق و رسیدگی به این مساله طفره رفته است در حالیکه در برخی زمینه های دیگر وسواس را از حد افراط نیز میگذراند.
مشکلات ناشی از عرضه داروها بدون نسخه:
۱- موارد سوءمصرف: متاسفانه نبود نظارت بر عرضه داروها، دست سودجویان و معتادان را در استفاده از این خوان گسترده! باز گذاشته و روز به روز به معتادان دارویی نیز می افزاید.
۲-مقاومت آنتی بیوتیکی: استفاده بی رویه از آنتی بیوتیکها توسط عامه مردم که تقریبا هیچگاه اصولی نبوده و دوزاژ صحیح و طول درمان مناسب را نیز رعایت نمی کنند با عث شده تا آنتی بیوتیک ها در کشور ما به سرعت بی اثر شده و از چرخه درمانی خارج شوند.
در حال حاضر داروهایی مثل آمپی سیلین و پنی سیلین-وی خوراکی تقریبا حذف شده اند و آموکسی سیلین و اریترو مایسین نیز کم کم در حال وداعند. با این حساب روزی که کو-آموکسی و سفیکسیم را نیز از دست بدهیم زیاد دور نیست و در آن روز چه خواهیم کرد؟!
۳-عوارض جانبی: مصرف خودسرانه داروها توسط بیمارانی که اطلاعی از عوارض جانبی داروها ندارند، در طولانی مدت باعث ایجاد عوارضی بویژه در سیستم گوارشی، کلیه ها و کبد شده و از این طریق هزینه گزافی بر بیماران، بیمه ها و دولت تحمیل می نماید.
۴-مشکلات تشخیصی-درمانی: اکثر داروهای استفاده شده بدون نسخه، تنها به منظور تسکین علائم و بدون توجه به تشخیص اصلی بیماری به کار می روند. درنتیجه گاه علائم مهمی را نهان می سازند که صدای آن بعدا در می آید!!!
مثلا علت بسیاری از موارد آپاندیسیت عارضه دار یا پرفوره (پاره شده) در تبریز دقیقا به دلیل تاخیر ایجاد شده در تشخیص، ناشی از مصرف سرسری داروهای مسکن بوده است.
۵-تغییر الگوی مصرف دارو: وقتی که خود بیماران قادرند بدون هیچ دردسری به داروخانه مراجعه نموده و هر دارویی را (بدون قصد توهین به همکاران محترم) دقیقا مثل سوپرمارکت خریداری نمایند،مطمئنا در چنین شرایطی به درمان های اصولی و آکادمیک (هرچند به نظر بسیار ساده) ارائه شده توسط پزشک قانع نخواهند بود.
خود این قضیه باعث دو مشکل عموه دیگر می شود:
الف-بیمار با در نظر گرفتن حق ویزیت، ترجیح می دهد که حتی الامکان پزشک را دور بزند و خودش مستقیما یا حداکثر با مشاوره گرفتن از نسخه پیچ محترم! دارویی را تهیه کند!
ب-پزشک نیز برای جلب اعتماد بیمار و تبیین تفاوت های بین نسخه پیچ و پزشک ناچار از انتخاب یکی از دو مسیر است: یا کاملا به بیمار توضیح دهد و او را مجاب کند که مثلا در حال حاضر همین استامینوفن ناقابل و آن شربت کذایی برای شما لازم و کافیست و هاریسون و سسیل و بقیه هم بر همین قولند!!!(که بعید به نظر میرسد) یا اینکه دست به آمپول و سرم و تجویز داروهای اجق وجق گرانقیمت شود (که متاسفانه حتی فقیرترین بیماران هم این روش را بسیار دوست دارند!)
نتیجه این است که مثلا وقتی برای کسی لوراتادین تجویز کنی،مسلما تو را دکتر بهتری می شناسند تا زمانی که آنتی هیستامین تجویز کنی (هرچند هم افاقه کند)!!!!
