پیش از این هم در مورد درمانهای رایج در درمان آفت برایتان گفته بودیم، سوالات مکرر خوانندگان در این مورد ما را بر آن داشت تا در پرونده مفصلی به بررسی این بیماری بپردازیم. با ما همراه باشید تا هر آنچه که باید در مورد آفت بدانید را اینجا بخوانید:
دکتر علیرضا آشوری :
آفت بدون شک شایعترین و دردناکترین زخمهای حفره دهان است و افراد بسیاری بطور روزمره با دردسرهای ناشی از آفت دست به گریبان هستند. پرسشی که برای اغلب افراد پیش میآید این است که آفت اساسا چیست و چطور ایجاد میشود. مهمتر از همه اینکه چطور باید آفت را درمان کرد. اگر شما هم از جمله افرادی هستید که زیاد آفت میزنند به احتمال فراوان پاسخ پرسشهای خود را در این مقاله خواهید یافت.
یک زخم باستانی پردردسر
آفت یکی از بیماریهایی است که قرنها است بشر را به دردسر انداخته است. آفت از کلمه یونانی «آفتا» به معنی زخم مشتق شده است. در کتاب پزشکی بقراط حکیم درباره این بیماری و راههای درمان آن صحبت شده است. تحقیقات نشان داده تقریبا ۲۰ درصد از مردم در کل دنیا آفت میزنند. این رقم در برخی جوامع ۵ درصد بوده ودر برخی به ۶۶ درصد نیز میرسد. بنابراین میتوان آن را شایعترین بیماری مخاط دهان در کل دنیا نامگذاری کرد. اغلب مردم تا پیش از ۳۰ سالگی یکبار آفت را تجربه کردهاند.
آفت چیست؟
آفت زخمی است کوچک و کم عمق که در بافتهای نرم حفره دهان (مثلا داخل گونه، مخاط داخلی لبها یا روی کام نرم) یا در قاعده زبان تشکیل میشود. برخلاف زخمهای تبخال، آفت هرگز روی سطح خارجی لب ایجاد نشده و مسری هم نیست. آفت زخمی است گرد یا بیضی شکل که مرکز آن سفید یا زرد بوده و حاشیه آن سرخ رنگ است. معمولا یکی دو روز قبل از تشکیل آفت شما در همان ناحیه احساس سوزش یا خارش خواهید داشت. این زخم معمولا بسیار دردناک است و اغلب غذاخوردن و گاهی صحبت کردن را با اشکال روبرو میکند. از ابتدای تشکیل آفت تا اواسط دوره آن، درد افزایش یافته و پس از آن به تدریج کاهش مییابد. دوره آفت معمولا یک و گاهی دو هفته است و پس از طی این دوره خودبخود بدون برجای گذاشتن اثری بهبود مییابد.
آفتها اغلب کوچک هستند اما برخی افراد دچار آفتهای بزرگی میشوند که بزرگتر و گودتر از آفتهای کوچک بوده (قطر آنها بیش از یک سانتی متر است) و گاهی تا ۶ هفته بهبود نمییابند. جای زخم این آفتها بعد از برطرف شدن باقی میماند. حالت دیگر آفتهای تبخالی (هرپتیک) هستند. این آفتها بسیار کوچک و نوک سوزنی بوده و در دسته جات ۱۰ تا ۱۰۰ تایی دیده میشوند. این آفتها بیشتر در دوران پیری بروز کرده و مثل آفتهای کوچک بهبود مییابند. توجه کنید که این آفتها هیچ ربطی به بیماری تبخال و ویروس HSV نداشته و صرفا شکل ظاهری آن شبیه زخمهای تبخال است.
چرا آفت میزنیم؟
در واقع باید گفت علت اصلی تشکیل آفت هنوز بطور دقیق مشخص نیست. محققان در مطالعات گوناگون علل متعددی را برای ایجاد آفت دسته بندی کردهاند. برخی از این علل عبارتند از:
- آسیب دیدن خفیف مخاط حفره دهان به واسطه درمانهای دندانپزشکی، مسواک زدن شدید، گاز گرفتن و خوردن غذاهای داغ، تند و پرادویه
- خمیردندانها یا دهانشویههای حاوی سدیم لوریل سولفات
- حساسیت به برخی غذاها مثل شکلات، قهوه، توت فرنگی، تخم مرغ، مغزها، پنیرها و غذاهای خیلی ترش و اسیدی
- کمبود ویتامین ب-۱۲، زینک (روی)، اسید فولیک یا آهن
- وجود هلیکو باکتر پیلوری
- استرسهای روحی
- تغییرات هورمونی در بانوان
- آفت علامتی از یک بیماری
آفت معمولا یک بیماری مستقل است اما در برخی موارد آفتهای عودکننده متعدد و بزرگی در دهان بیمار تشکیل میشود که میتواند نشانهای از ابتلا به یک بیماری دیگر باشد. مثلا در بیماری سلیاک که به واسطه حساسیت به گلوتن اتفاق میافتد بیمار دچار آفتهای عود کننده متعدد میشود. در بیماریهایی نظیر بیماری کرون، سندرم بهجت، اختلال در سیستم ایمنی، ضعف سیستم ایمنی در بیماری ایدز بیمار به کرات دچار آفتهای بزرگ میشود. این آفتهای متعدد و تکرار شونده از جمله علایم اصلی تشخیص این بیماریها محسوب میشود.
چه کسانی بیشتر آفت میزنند؟
آفت همه افراد را در همه سنین مبتلا میکند اما خانمها چون بیشتر در معرض کم خونی و فقر آهن بوده و تغییرات هورمونی مداومی را تجربه میکنند بیشتر ممکن است دچار آفت شوند. همچنین یک سوم افرادی که بطور مکرر دچار آفت میشوند در خانواده خود سابقه ابتلا به آفت دارند. هنوز ارتباط دقیق بین سابقه خانوادگی و آفت زدن مشخص نیست اما علت آن ممکن است ژنتیک و زندگی در یک محیط ثابت با الگوهای زندگی و غذایی یکسان باشد.
درمان آفت
باید گفت آفت درمان خاصی ندارد و مثل تبخال باید دوره آن طی شود تا بهبود یابد. در نتیجه تمام درمانهایی که برای آفت ارائه میشوند صرفا با هدف کاهش درد و سوزش طراحی شدهاند. درمانهای متعددی در منابع مختلف برای کمتر شدن درد و سوزش آفت ذکر شده که به برخی از موثرترین آنها اشاره خواهیم کرد.
چرخاندن دهانشویههای ضدعفونی کننده در نواحی مبتلا به آفت میتواند باعث کاهش درد این زخم شود. این قبیل دهانشویهها با ضدعفونی کردن سطح زخم برای مدت قابل توجهی درد آن را ساکت میکنند. تنها اشکال این روش سوزش شدید دهان در هنگام چرخاندن مایع در دهان است که برخی از بیماران قادر به تحمل آن نیستند اما اگر بتوانید ۳۰ ثانیه این سوزش را تحمل کنید آنوقت تا مدت زیادی درد نخواهید داشت.
راه دیگر استفاده از شربت دیفن هیدرامین است که بخصوص قبل از خوردن غذا میتوانید از آن استفاده کنید. یک یا دو قاشق غذاخوری شربت دیفن هیدارمین را داخل نصف استکان آب ولرم ریخته و آن را در دهان بچرخانید. در این صورت کل محیط دهان و زخم آفتی بیحس شده و شما میتوانید به راحتی غذا بخورید. فقط یادتان باشد این محلول را نخورید چون بشدت باعث خواب آلودگیتان خواهد شد.
پمادهایی در داروخانه در دسترس شما است که میتوانید مقدار اندکی از آن را روی زخم آفتی بمالید. این پمادها حاوی مواد بیحس کننده یا ضد التهاب بوده و درد شما را از بین میبرند.
اگر به شربت آلومینیومام جی اس دقت کرده باشید در زیر مایع شفاف بالای شیشه یک مایع غلیظ و سفید رنگ وجود دارد که به آن شیر منیزیوم میگویند. شما میتوانید با خالی کردن مایع بالایی شیشه، مقداری از شیر منیزیوم را روی آفت بمالید. این ماده روی زخم را پوشانده و درد شما را کاهش میدهد.
اگر به هیچ یک از این مواد دسترسی ندارید کمی یخ روی زخم بگذارید.
برای اطلاعات بیشتر به این مطلب ما مراجعه کنید.
چه کنیم آفت نزنیم؟
پیشگیری از آفت به دلیل عوامل متعدد ایجادکننده آن کار سادهای نیست. با این حال رعایت برخی نکات به شما کمک خواهد کرد تا کمتر دچار آفت شوید:
- از خوردن غذاهایی که باعث تحریک مخاط دهان میشوند و به آنها آلرژی دارید پرهیز کنید. غذاهای تند و پرادویه خطر ابتلا به آفت را افزایش میدهند.
- غذا یا نوشیدنی خیلی داغ نخورید چون باعث آزردگی مخاط شده و ممکن است باعث ایجاد آفت شود.
- موقع غذاخوردن صحبت نکنید چون احتمال گاز گرفتن مخاط دهان در این حالت بسیار بالا است و میتواند منجر به آفت شود.
- بهداشت دهان را رعایت کنید. بطور مرتب مسواک بزنید و نخ بکشید تا باکتریهای دهان کاهش یابد. در ضمن یادتان باشد با شدت زیاد مسواک نزنید تا مخاط دهان آزرده نشود.
- سعی کنید استرسهای روحی خود را تا حد امکان کاهش دهید.
- اگر دچار کمبود آهن یا زینک یا ویتامین ب-۱۲ هستید حتما با خوردن مواد غذایی حاوی این مواد یا مکملها کمبود آنها را جبران کنید.
