کلاهک مرگ- کشنده ترین در دنیا

هرسال معمولا در فصل بهار اخبار زیادی از کشته شدن انسانها به دست این کلاهک مرگ آور می شنویم. در طول تاریخ هم افراد مشهور زیادی توسط این کلاهک کشته شده اند؛ از جمله پاپ کلمنت هفتم، امپراتور کلادیوس رومی و امپراتور شارل چهارم از امپراتوری مقدس روم

این کلاهک  که عنوان سمی ترین و کشنده ترین قارچ دنیا در کتاب رکوردهای گینس را هم بخود اختصاص داده است، قارچ Amanita Phalloides (با تلفظ امنایت فلایدیز)معروف به کلاهک مرگ (Death Cap)است.

مشخصات ظاهری:

این قارچ بسیار شبیه قارچهای خوراکی است و به همین دلیل بسیاری از مردم با اتکا به دانش قارچ شناسی خود در دام این قارچ کشنده می افتند. این قارچ جزو قارچهای کلاهک دار است و پایه و زیر کلاهک آن (ناحیه ریه دار) معمولا سفید رنگ است. روی کلاهک(بسته به مرحله رشد قارچ) به رنگ سفید تا زرد یا زیتونی  سبزفام است. کلاهک قارچ ممکن است مدور یا نیمکره باشد ولی تدریجا مسطح میشود. معمولا در پایین پایه یک برجستگی مدور و در بالای ساقه یک حلقه وجود دارد.

گویا این قارچ عوامفریب! بسیار خوشمزه هم هست (البته توصیه میشود که حتی مزه اش هم نکنید) در زیر نمونه ای از چهره های مختلف این قاتل مخوف را می بینید:

پراکندگی:

قارچ آمانتیا فالویدز به احتمال زیاد از اروپا منشا گرفته است . اما اکنون در بیشتر تقاط دنیا یافت میشود از سواحل مدیترانه تا آسیا و اقیانوسیه و امریکای شمالی و جنوبی. این قارچ بیشتر در نواحی مرطوب و جنگلی  در پای درختان برگریز یا سوزنی یا در لابلای شکافهای زمین رشد می کند.

سمیت:

فکر میکنم دیگر نیازی به توضیح در مورد سمیت این قارچ نیست. خوردن قارچ یک اورژانس پزشکی است (یعنی حتی بدون وجود علائم مراجعه سریع به پزشک لازم است) سم قارچ به سرعت وارد عمل شده و در مدت کوتاهی کبد و کلیه را از کار می اندازد. حتی خوردن نصف یک کلاهک نیز میتواند یک فرد بالغ را از پای در بیاورد. حتی توصیه شده است قارچهایی را که در یک سبد کنار قارچ قاتل بوده اند هم نباید خورده شوند. سم قارچ با پختن، خشک کردن یا انجماد از بین نمی رود. تاکنون هیچ پادزهر مطمئنی برای آن یافت نشده است.

از زمان اینترنی به خاطر دارم که ۵ نفر از اعضای یک خانواده به دلیل مسمومیت با این قارچ در آی-سی-یو بستری شدند و سه نفر از آنان علیرغم دریافت تمام کمکهای پزشکی  فوت کردند.

برای همکاران:

قارچ دارای دو دسته سم است:  پپتیدهای چند حلقه ای (مثل آماتوکسین و فالوتوکسین) و یک سم همولیز کننده به نام فالولیزین. آماتوکسین خود دارای چند زیرساخت است که آلفا-آمانیتین و بتا-آمانیتین بیشترین سمیت را دارند. این دو سم بیشتر در کار نسخه برداری RNA و فرآیند ترجمه آر-ان-آ که برای ساخت پروتئینها ضروری است اختلال ایجاد میکنند.

علائم مسمومیت:

معمولا بین مصرف قارچ و شروع علائم چند ساعتی فاصله وجود دارد که در این فاصله سم قارچ با جان و دل ! در حال تخریب ارگانهای داخلی بدن است بدون اینکه علامت خاصی بروز کند. بعد از چند ساعت علائم مسمومیت شروع میشوند که با حالت تهوع و استفراغ و اسهال آبکی  به همراه دل درد و دل پیچه شدید (درد کولیکی)است. (مثل بیتشر مسمومیتها) علائم شدیدتر شامل دهیدراتاسیون (کاهش آب بدن) افت فشار خون، افزایش ضربان قبل و اختلال شیمیایی خون (اختلال پی-اچ خون) میشود. علائم اولیه معمولا بعد از دو-سه روز (درصورت ادامه حیات بیمار) بهبود می یابند.

برای همکاران:

علائم بعدی ناشی از بمبگذاری سم قارچ در کبد است و بصورت زردی، دلیریوم (نوعی اختلال ادراکی) تشنج و کما بروز میکند.، انسفالوپاتی کبدی (آسیب مغزی ناشی از اختلال کبد) و اختلال گسترده متابولیکی نیز در اثر نارسایی فولمینانت کبدی دیده میشود.

علاوه بر آن نارسایی کلیوی (ثانویه به اختلال کبدی یا در اثر مسمومیت مستقیم) نیز معمولا وجود دارد. اختلال انعقادی و افزایش فشار داخل مغزی (اینتراکرانیال پرژر) خونریزی داخل مغزی و داخل احشایی، پانکراتیت ، ایست قلبی جزو عوارض دیگر هستند. معمولا مرگ در حدود ۶ تا ۱۶ روز بعد از مسمومیت اتفاق می افتد .

ترتیب بروز علائم اصلا ثابت نیست و ممکن است Fluctuated باشد. یکی از بیماران مورد بستری ما دختری کوچک بود که حتی در چند روزآخر از نظر سطح هوشیاری و برخی آزمایشات بهبود نسبی نشان داد  اما علائمش به دلیل تخریب شدید کبدی به سرعت وخیم تر شده و به فوت منجر شد.

میزان مرگ و میر در کودکان بسیار بالاست (بالای ۵۰% در اروپا) اما در افراد بالغ امید بیشتری به بهبودی وحود دارد (در تجربه ما  نجات یافتگان بزرگسال بودند)

درمان:

اول: زود بجنبید! نبود علائم به نفع هیچ چیزی نیست، سم محترم دارد زیرزیرکی در اقصی نقاط بدن! بمب گذاری میکند که صدایش بعدا در می آید.

همراهان بیمار و یا خودش به تنهایی،  آب دستشان است بگذارند و به نزدیکترین مرکز درمانی مراجعه کنند. «دو تا آمپول بده بریم» هم نداریم! بیمار نیاز به بستری و تحت نظر گرفتن دارد.و گرنه به احتمال زیاد می میرد. شوخی نداریم

برای همکاران:

درمان در ۴ مرحله تعریف شده است:

۱-اقدامات اولیه: شامل لاوااژ معده و استفاده از شارکول برای جذب سموم حتی اگر ساعات زیادی از مصرف قارچ گذشته باشد.

۲-درمان حمایتی شامل تامین مایعات وریدی ، اصلاح اختلال متابولیک و الکترولیتها، اصلاح سطح قند خون.

۳-درمان اختصاصی: هرچند پادزهر مطمئنی برای این قارچ کشف نشده اما گزارش شده که ستفاده از داروهای زیر میتواند مفید باشد:

ان-استیل سیستئین (که وضع کبدی را پایدارتر کرده و روند تخریب کبد را کند میکند)

سیلیبیلین (نوعی عصاره به دست آمده ازگیاه سیلیبیوم مارینیوم ان گیاه در ترکی به قانقال و در فارسی  به خار مریم معروف است) تا جایی که من میدانم این دارو در ایران موجود نیست. البته نوعی داروی گیاهی به نام “لیورگل” گویا از عصاره همین گیاه توسط شرکت گلدارو در ایران تولید میشود

دوزبالای پنی سیلین-جی وریدی (با مکانیزم ناشناخته گویا بعضا موثر بوده) و هم چنین سفالوسپورین ها

۴-در صورت تخریب وسیع کبدی ممکن است عمل پیوند کبد نیاز باشد که البته بعد از پایدار شدن شرایط بیمار امکان پذیر است.

سخن آخر:

لطفا برای سلامت خود و خانواده تان دانش قارچ شناسی و دانش خوددرمانی تان را کنترل کنید و قارچ یا گیاهان ناشناخته کوهی را به خورد خود و عزیزانتان ندهید.

چند سال پیش دارویی بی نام و نشان بعنوان داروی گیاهی لاغری در برخی مناطق کشور عرضه شده بود که گویا حاوی این قارچ هم بوده و بسیاری از هموطنان را به بیمارستان کشاند.

منبع: ویکی پدیا- با اندکی اضافات و تلخیص