چشم انداز نوآوریهای پزشکی در سال پیش رو:

از سال ۲۰۰۷ ، هر سال کلینیک کلیولند در سایت خود، نوآوریهای تأثیر گذار در سال پیش رو را معرفی می کند. این سایت بر اساس آخرین درستاوردهای علمی در سال گذشته، پیش‌بینی خود را برای برترین تحولات دانش پزشکی در سال ۲۰۱۵ را به شرح زیر ارائه کرده است:

۱- واحد سیار درمان سکته

۸۰۰ هزار…این عدد نشان دهنده تعداد آمریکایی هایی است که هرسال یک حمله یا سکته مغزی را تجربه می کنند. در ۹۰% موارد این مشکل از نوع ایسکمیک است و در ۱۰ درصد باقیمانده موارد هم خونریزیها مقصر ماجرا هستند. دراین سوانح، زمان بسیار مهم است؛ بنابراین اگر تا رسیدن بیمار به بیمارستان صبر نکنیم و بتوانیم درمان را از داخل آمبولانس شروع کنیم شاید بشود جانهای بیشتری نجات داد و از عوارض سکته مغزی نیز کاست.
خب راه حل ماجرا چیست؟ با هر آمبولانس یک نورولوژیست به محل اعزام کنیم؟ … در جایی که اینترنت با پهنای باند مناسب و پایدار در دسترس است نیازی به چنین راه حلهای عجیبی نیست. نورولوژیست در مرکز درمانی مستقر است و به لطف تکنولوژی می‌تواند با تماس ویدیویی به دقت علایم بیمار و عمل‌کرد پرسنل را تحت نظر بگیرد و راهکارهای درمانی لازم را تجویز کند. با تجهیز آمبولانسها به اینترنت سرعت بالا و داروهای لازم، هر آمبولانس به پایگاه سیار درمان سکته با حضور مجازی نورولوژیست تبدیل میشود. ناگفته پیداست که چنین راه حلی برای دیگر انواع بیماریها و تخصص ها نیز قابل اجراست.

۲- تب دنگی و واکسنی که در راه است

«فقط مثل نیش پشه می مونه» این یکی از عبارات رایج والدین برای شکستن مقاومت کودکشان در برابر واکسیناسیون است، اما برای انتقال بعضی بیماریها نظیر تب دنگی هم تنها یک نیش پشه کافی است؛ البته اگر پشه اش Aedes aegipi باشد. تب دنگی بیماری مهلکی است که نیمی از جمعیت جهان در معرض ابتلا به آن هستند، تا بحال تنها راه مبارزه با این بیماری، جلوگیری از گزش پشه Aedes aegipi بوده، اما حالا واکسن تب دنگی در آخرین مراحل عرضه به بازار قرار دارد، «نیش پشه»معروفی که قرار است جلوی بیماریهای منتقله از این طریق این نیش پشه را بگیرد.

۳- آزمایشهای نوک انگشتی

برای این آزمایش چند سی سی خون لازم است؟ تابحال انجام انواع آزمایش‌ها خون، عملی تهاجمی بوده که مستلزم خون گیری وریدی در حجمهای قابل توجه است. اما حالا متدهای نوین نویدبخش روزهایی در آینده نزدیک هستند که بتوانیم بیشتر آزمایش‌ها را تنها با یک قطره خون که از نوک انگشت گرفته می‌شوند انجام دهیم؛ درست مثل گلوکومتری. پژوهشگران می‌گویند با تکنولوژی امروز ما می‌توانیم بیش از ۱۰۰ آزمایش را به همین روش انجام دهیم.این کار نه تنها کمتر تهاجمی است، بلکه هزینه انجام آزمایش‌ها را کمتر کرده و امکان ساخت دستگاههای بسیار کوچک و پرتابل برای انجام آزمایش‌ها را فراهم می کند.

۴- یک مبارز تازه نفس در برابر کلسترول بالا

سالهاست که وقتی حرف از کلسترول بالا به میان می آید، همه اذهان متوجه خانواده محترم استاتینها می شود. البته خدمات استاتینها غیر قابل انکار است اما مبارزین تازه نفسی نیز اخیرا قدم به میدان مبارزه با کلسترول بد گذاشته اند. این مبارزین که مهارکننده های PCSK9  نام دارند، می‌توانند در مواردی که پاسخ درمانی خوبی از استاتینها نگرفتیم هم مؤثر باشند. مهار کننده های PCSK9  در سال ۲۰۱۵ شاهد تأیید نخستین دارو از تیره شان توسط FDA خواهند بود تا وارد گود حفظ جان بیماران قلبی عروقی و چربی خون بالا بشوند.

۵- هدفمندسازی کشتار سلولهای سرطان

یکی از مشکلات درمانهای رایج برای سرطانها این است که در کنار سلولهای سرطانی بیمار معمولاً سلولهای سالم او هم تحت تأثیر قرار می‌گیرند و باعث ایجاد مشکل در ارگانهای مختلف می شوند. بنابراین پژوهشگران به دنبال روشی برای کاهش اثر داروهای سرطان بر روی سلولهای سالم بودند. یکی از روشهایی که در آزمایشات خوب عمل کرده و از نظر اجرایی ممکن و مقرون به صرفه به نظر می‌رسد این است که بتوانیم داروهای ممزوج (مرکب از دارو + پادتن) بسازیم. پادتن به گیرنده ها یا مولکولهای خاصی در بافت سرطانی متصل خواهد شد تا دارو به محل برسد وبعد دارو تاثیر خود را فقط در بافت مبتلا به جای خواهد گذاشت.

۶-سیستم ایمنی بر علیه سلولهای سرطانی

سیستم ایمنی ما که از بافتها و سلولهای و مولکولهای خاص خود تشکیل شده همواره در وضعیت آماده باش است تا ما را در مقابل اجسام خارجی و آنتی ژنهای بیگانه محافظت کند. حالا که این سیستم ایمنی در برابر دشمنان خارجی چنین خوب و آماده عمل می کند، چرا نتوانیم از آن در سرکوب طغیانگرهای داخلی یا بعبارتی دیگر همان سلولهای سرطانی استفاده کنیم؟ این سؤال به ذهن تعدادی از محققین رسید و درنهایت منجر به ابداع سلولهای جدیدی شد که نامش را Immune Checkpoint inhibitors گذاشتند. این مهارکننده های بازرسی سیستم ایمنی، کاری می‌کنند که سیستم ایمنی بتواند سلولهای سرطانی را بعنوان سلول مهاجم شناخته و علیه آن‌ها وارد عمل شود.

مکانیزم عمل به این صورت است: سیستم ایمنی ما از روشی برای شناسایی سلولهای خودی استفاده می‌کند تا به اشتباه خودی را هدف قرار ندهد. ما اسم این روش و اجزا آن را می‌گذاریم Checkpoint . کار داروهای مهارگر چک پوینت این است که این ترمز را در صورت مواجهه با سلولهای سرطانی غیرفعال کنند تا سلول سرطانی نتواند با ظاهر سازی، خودش را خودی جا بزند. امید می‌رود که در آینده نزدیک بتوانیم از این نوع داروها در درمان و کنترل کردن بسیاری از انواع سرطانها استفاده کنیم.

۷-پیس میکرهای کوچک و بدون سیم

بعضی وقتهای قلب نمی‌تواند ریتم خود را تنظیم کند و نیاز هست که یک مدیر، حرکات و سکنات قلب را کنترل کند. این مدیر همان پیس میکر است که در بین مردم به باتری قلب معروف شده است. پیس میکرهای رایج فعلی با سیم نسبتاً بلند خود وزن زیادی هم دارند. به تازگی پیس میکرهایی معرفی و آزمایش شدند که تنها به اندازه یک کپسول کوچک دارو هستند و میتوان آن‌ها را از طریق رگهای بیمار (مشابه آنژیوپلاستی) به قلب بیمار رساند و در آنجا کار گذاشت. باطریهای این پیس میکرهای جدید هم از نوع یون لیتیومی بوده و می‌توانند تا ۷ سال بدون وقفه کار کنند.

۸-درمانی برای فیروز ریوی

ریه ها ارگانهایی مهم با بافت اسفنجی هستند که وظیفه اکسیژن رسانی به خون و دفع دی اکسید کربن را بر عهده دارند. یا بقول سعدی هم ممد حیاتند و هم مفرح ذات. ریه ها به دلیل اینکه تنها ارگان داخلی بدن هستند که بطور مستقیم در معرض عوامل خارجی قرار دارند، می‌توانند به بسیاری از انواع بیماری مبتلا شوند، بعضی از این بیماریها مانند انواع عفونتها، آسم و حتی برخی از سرطانها را می‌توان درمان یا حداقل کنترل کرد؛ اما در این میان هنوز یک بیماری وجود دارد که ابتلا به آن مساوی است با مرگ تدریجی: فیبروز بینابینی ریوی که با ایجاد بافت فیبروز (شبیه بافت جوشگاهی ناشی از زخم ها) در ریه، حالت اسنفجی آن را از بین برده و کم کم ظرفیت حیاتی ریه را کاهش می‌دهد و در نهایت باعث از کار افتادگی تنفسی بیمار و مرگ او می شود؛ مگر اینکه پیوند ریه برای بیمار انجام شود. اما تعداد ریه های آماده و مناسب برای پیوند هیچ تناسبی با تعداد بیماران مبتلا به فیبروز ریه ندارد.
پارسال خبر خوشی برای مبتلایان به این بیماری اعلام شد: معرفی و تأیید دو داروی یرفنیدون و نینتندانیب که می‌توانند روند بیماری را کنترل و از گسترش آن جلوگیری کنند. عرضه احتمالی این داروها در سال آینده افقی نو در زندگی بسیاری از بیماران خواهد گشود.

۹- پرتودرمانی سرطان حین جراحی

بی جهت نیست که چند مورد از لیست ۱۰ تایی کیلینیک کلیولند را درمانهای پیشنهادی برای سرطان به خود اختصاص داده اند. سرطانها یکی از کشنده ترین بیماریهای شایع در دنیا هستند که ما هنوز نتوانسته‌ایم روشهای کارآمدی برای مبارزه با آن‌ها پیدا کنیم. یکی از انواع شایع و کشنده این بیماری، سرطان پستان است. هر سال نزدیک به ۵۰ هزار زن در آمریکا علیرغم دریافت درمانها بر اثر سرطان پستان می میرند. یکی از روشهای پیشنهاد شده برای درمان مؤثر سرطان پستان رادیوتراپی (پرتو درمانی) بعد از جراحی است. اما این روش نیز هم عوارض جانبی زیادی برای بیمار دارد و هم مستلزم صرف هزینه و وقت بسیار برای رفت و آمد به مرکز پرتودرمانی است.

اخیراً روشی پیشنهاد شده است که به کمک آن می‌توان حین جراحی، به بافتهای مورد نظر پرتو تاباند تا نیازی به پرتودرمانیهای مکرر بعدی نباشد. این روش در تحقیقات اولیه امید بخش بوده و امید است به زودی در درمان سرطان سینه فراگیر شود.

۱۰- داروی جدیدی برای نارسایی قلبی

هر سال حدود نیم تا یک میلیون مورد جدید نارسایی قلبی در آمریکا تشخیص داده می شوند. درمانهای رایج در این بیماران شامل انواع بتابلوکرها و ACEI ها است. اما تحقیقات جدید منجر به کشف رده دارویی جدیدی شده است که نامش Angiotensin-Receptor Neprilysin Inhibitor است.آزمایشاتی که بر روی ۸۰۰۰ بیمار و با استفاده از این داروی جدید انجام شده نشان دهنده موفقیت چشمگیر آن در کاهش عوارض نارسایی قلبی است. ARNI باعث شده در مقایسه با درمانهای رایج، موارد بستری ناشی از نارسایی قلبی تا ۲۰ درصد و موارد مرگ ناشی از آن تا ۱۶ درصد کاهش یابند. به این ترتیب شاید در آینده شاهد تغییرات قابل توجهی در میزان مرگ و میر ناشی از نارسایی قلبی باشیم. در حال حاضر فقط در آمریکا آمار فوت ناشی از نارسایی قلبی از عدد ۵۰ هزار در سال تجاوز می کند.