پنج شنبه گذشته، ۲۰ تیر ماه و ۱۱ جولای “روز جهانی جمعیت” بود. ۲۶ سال پیش (در سال ۱۹۸۷) در چنین روزی، جمعیت کره زمین از مرز ۵ میلیارد نفر گذشت و دو سال بعد از ان برنامه توسعه سازمان ملل متحد تصمیم گرفت این روز را “روز جهانی جمعیت” نامگذاری کند تا مردم و دولتها را نسبت به رشد جمعیت بی رویه و عوارض ان آگاه کند.
امسال سازمان ملل در برآوردی که به مناسبت روز جهانی جمعیت منتشر کرد، جمعیت احتمالی کره زمین در سال ۲۰۵۰ را حدود ۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر برآورد کرد. با این حساب به نظر می رسد جمعیت کره زمین ۶ دهه پس از روز ۵ میلیاردی شدنش، تقریبا دو برابر خواهد شد، مساله ای که یک زنگ خطر را برای مردم و دولتها به صدا در می آورد. علاوه بر آن پیش بینی می شود در مناطقی مانند نیجریه و مالاوی که تقریبا هیچ برنامه ای برای کنترل جمعیت ندارندف جمعیت تا پایان سال ۲۱۰۰ پنج برابر مقدار فعلی آن خواهد شد.
در سال ۲۰۰۰، سازمان ملل، جمعیت زمین در ۲۰۵۰ را حدود ۸ میلیارد و ۹۰۰ میلیون بر آورد کرده بود، اما با توجه به افزایش اهنگ رشد جمعیت در بعضی کشورها، امسال این پیش بینی با ۷۰۰ میلیون افزایش نسبت به ۱۳ سال پیش مواجه شد و به رقمی بیش از ۹٫۶ میلیارد رسید.
اما جمعیت شناسان این پیش بینی ها را چگونه انجام می دهند؟ و چرا بر آوردها گاه تغییر می کنند؟
در بررسی های مربوط به جمعیت، ۳ فاکتور اساسی برای هر کشور در نظر گرفته می شود: میزان تولد، میزان مرگ و جمعیت بیرون رفته یا پذیرفته شده به دلیل مهاجرت…
اینها فاکتورهای عمده هستند اما فاکتورهای متعدد دیگری بر این میزانها تاثیر می گذارند؛ مثلا شیوع اپیدمی ها یا جنگ ها باعث افزایش مرگ و میر و در نتیجه رشد کندتر افزایش جمعیت می شوند. اما بهبود شرایط زندگی و افزایش امید به زندگی باعث کاهش مرگ و در نتیجه رشد جمعیت می شوند. سیاستهای دولتها و عوامل اقتصادی و اجتماعی متعددی هم می توانند روی آهنگ رشد جمعیت تاثیرات مثبت یا منفی بگذارند.
علاوه بر آن هنگام پیش بینی جمعیت، سه سطح برای جمعیت در نظر گرفته می شود، سطح بالا برای شرایطی که میزان باروروی زنان بطور متوسط بالا در نظر گرفته شود، سطح پایین برای باروری کمتر و سطح متوسط برای میزان فرزند آوری با توجه به شرایط فعلی…معمولا سطح متوسط بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. در پیش بینی امسال سطح بالا ۱۱ میلیرد و ۹۰۰ میلیون و سطح پایین ۸ میلیارد و ۳۰۰ میلیون در نظر گرفته شده بود و سطح متوسط همان ۹٫۶ میلیاردی بود که پیش از این خواندید.
یکی از جمعیت شناسان به نام انگلمان، در این مورد به شوخی می گوید: “اگر تا سال ۲۰۵۰ یک سیارک درست و حسابی به جای مناسبی از کره زمین بخورد، احتمالا تا ۲۰۵۰ ما جمعیتی نخواهیم داشت که بخواهیم ان را حساب کنیم، سیارکهای چیزهایی هستند که جمعیت شناسان فکرش را نمی کنند.”
در نقشه زیر می توانید میزان رشد جمعیت در کشورهای مختلف جهان را ببینید:
(رنگ بنفش نشان دهنده رشد جمعیت صفر یا منفی و رنگ زرد نشان دهنده بیشترین میزان رشد جمعیت)
منبع (با اندکی اضافات)
