با همکاری دکتر میثم جوادی
شما ممکن است اهل دعوا نباشید و تا امروز حتی یک مشت حواله دوست و دشمن خود نکرده و حتی یک مشت هم نخورده باشید. اما کاهش آرامش روانی یکی از اثرات سوء شهرنشینی است که زمینه را برای دیگری فیزیکی فراهم میکند. در چنین جامعهای احتمال گلاویز شدن افراد بههم دور از انتظار نیست. این تقریبا یک صحنه هر روزه در خیابان است که دو یا چند نفر بر سر کوچکترین بهانهای، نظیر حق تقدم در رانندگی، زبان منطق را کنار بگذارند و منظور خود را با مشت و فحش به یکدیگر حالی کنند. در چنین شرایطی حتی اگر خود شما یک طرف دعوا نباشید، لازم است برای نجات جان مصدومان درگیری چند نکته پزشکی را در خاطر داشته باشید:
هوای سر و شکم را داشته باشید:
۱- مواظب نقاط حساس بدن باشید.تقریبا همه اعضا گردن به بالا خطرناک هستند. سعی کنید حین دعوا جوان مردانه عمل کنید و به این نواحی ضربه نزنید. در عین حال حواستان به ضرباتی که قرار است به سر و گردن شما وارد شوند، باشد. هرگونه علایم مثل سرگیجه، دوبینی، حالت تهوع، کاهش شنوایی و خونریزی را جدی بگیرید.
۲- ضرباتی که با چوب و چماق و مشت به بدن وارد میشود اما موجب خونریزی نمیشوند، ممکن است باعث بروز شکستگی یا خونریزی داخلی شده باشند. تورم و کبودی و درد زیاد اندام میتواند نشانه شکستگی باشد.
۳- در ضربات غیر نافذ به قفسه سینه باید تنگی نفس را جدی گرفت. در ضربات غیرنافذ قفسه سینه احتمال آسیب به پرده جنب و ریه ها و حتی شکستگی دنده وجود داره.البته شکستگی دنده اگر محدود به یکی دو دنده بوده و به اسکلت آسیب وارد نکند خطر زیادی ندارد اما در مورد پنوموتوراکس(جمع شدن هوا بین پرده جنب) و هموتوراکس(تجمع خون در بین پرده جنب) بیمار لحظه به لحظه بدتر شده و نیازمند اقدام فوری برای نجات جانش هست.
۴- در ضربات شکم و پهلوها درد، ضعف و رنگ پریدگی و کبودی شکم، احتباس ادرار و تغییر رنگ ادرار میتواند نشانه خطرناکی باشد که نیاز فوری به مشاوره پزشکی دارد. معمولا تروماهای کلیه (ضربات وارد شده به کلیه) علایم خیلی شدیدی ندارد ولی عوارض زیادی دارند. بههمین دلیل باید با دقت بررسی شوند. ضمن اینکه همراه این علائم خونریزی داخلی و پارگی مجرای ادرار که بسیار پرعارضه است، نیز دیده میشود. پارگی احشای تو خالی شکم هم از خطرات بالقوه دیگر است. درد و کبودی در شکم و کاهش فشارخون که می تواند با رنگ پریدگی و کاهش هوشیاری خودش را نشان بدهد. در صورت بروز هرکدام از این علائم مصدوم باید سریعا جهت اعزام به اطاق عمل اماده شود.
۵- در صحنه حادثه از دادن آب و غذا به این مصدومان خودداری کنید. کلا هرکس که خونریزی دارد به زودی تشنه خواهد شد و در صورتی که به وی آب داده شود جریان خون به سمت دستگاه گوارش منحرف میشود و این برای بیمار مضر است. چون خون انسان محدود است. وقتی حجم زیادی از خون از دست برود برای جبران نیاز اندامهای حیاتی مثل مغز و قلب و کلیه، گردش خون مناطق دیگر بدن مانند پوست و دستگاه گوارش به حداقل میرسد. وقتی چیزی خورده میشود به ناچار برای جذبش باید گردش خون بیشتری در دستگاه گوارش برقرار شود. ضمن اینکه این بیماران به احتمال زیاد نیازمند عمل جراحی هم میشوند و هرچه معده خالی تر باشد ریسک بیهوشی اورژانس پایین تر میآید.
با خونریزیهای خارجی چه کنیم؟
ضربات نافذ که با چاقو و قمه به بدن وارد میشوند معمولا بدون کمکهای بیمارستانی درمان نمیشوند. در خونریزیها باید ابتدا به فکر بند آمدن خونریزی بود.تشخیص خونریزیها با اهمیت از خونریزیهای کم اهمیت تر نه تنها در سر صحنه که برای پزشکان اورژانس هم بسیار مهم است. در خونریزیهای شریانی معمولا حجم زیادی از خون از رگ خارج میشود. در چنین شرایطی باید تا قبل از رسیدن تیم نجات، به هر ترتیب جلوی خونریزی تا حد امکان گرفته شود؛ چون میتواند در زمان کوتاهی بیمار را به شوک ببرد.
خونریزیهای زیاد که همراه با فوران خون و یا بیرون جستن خون با ریتم نبض دار است به احتمال زیاد شریانی است و باید بلافاصله با فشار دست مانع خونریزی شوید. بستن اندام بالاتر از محل خونریزی به منظور کاهش جلوگیری، که در خیلی از فیلمها دیده میشود، بالقوه کار خطرناکی است که برای همه زخمها توصیه نمیشود.ولی همین کار خطرناک درپاره ای از موارد ضروری است و ممکن است جان انسانی را نجات بدهد. فقط باید توجه داشت اینکار برای هر خونریزی مفید نیست و باید در خونریزیهای شریانی آن هم با فشاری که بیشتر از فشار خونرسانی شریانی است انجام شود.
بهتر است قبل از رسیدن به مرکز درمانی هر بیست دقیقه یک بار محل بسته شه، باز شده و دوباره بسته شود تا اندام مبتلا آسیب جدی از نرسیدن خون نبیند. در ضربات نافذ گردن به بالا و قفسه سینه و شکم (کلا غیر از دست و پا) مصدوم حتما باید به بیمارستان منتقل شود. در ضربات قفسه سینه باید مواظب تنفس بیمار بود و تا مطمئن نشدید که به پرده جنب آسیبی وارد نشده نباید زخم بسته شود. هرگونه آسیب به پرده جنب و قفسه سینه ممکن است موجب اختلال در تنفس شود. البته این اطمینان قبل از رسیدن به بیمارستان به دست نمی آید و باید هر ضربه چاقو به این ناحیه را بسیار جدی گرفت.
شما باید برای مصدوم چه کنید؟
بعضی وقتها لازم است برای مصدوم قبل از رسیدن تیم اورژانس کارهایی انجام داد. مثل بند آوردن خونریزی شریانی که در بالاتر ذکر شد. در برخورد با مصدومان باید نهایت صرفه جویی را انجام داد. هرچه کار کمتری روی این دسته از بیماران قبل از ورودشان به بیمارستان انجام بپذیرد بهتر است. چون عموما دستکاری توسط افراد ناوارد باعث بدتر شدن وضع میشود. قبل از هرچیز مطمئن شوید که بیمار میتواند نفس بکشد. دندان مصنوعی، ادامس، چاقو و هرچیز دیگر که در دهان بیمار است و مانع نفس کشیدنش میشود را خارج کنید.
در شکستگیها بهترین کار برای کمک به بهبود بیمار و کاهش درد بی حرکت نگه داشتن اندام مبتلا تا رسیدن اورژانس است.چون استخوان شکسته شده لبه های تیزی دارد و هرقدر تکان بخورد با برخورد به اطراف درد بیشتری ایجاد کرده و اثار بدی به جا می گذارد.
بیمارانی که ضربه به سر داشته و دچار اختلال هوشیاری شدهاند را به پهلوی راست بخوابانید تا در صورت استفراغ محتویات شکم به راحتی خارج شده و وارد ریه اش نشود.
استفراغ کاهش سطح هوشیاری دو بینی از نشانههای ضربه مغزی هستند. توصیه اکید این است که در فردی که ضربه به سر داشته حتی اگر هیچکدام از این علائم را ندیدید فورا به اورژانس مراجعه کنید و انجا منتظر بمانید.چون پزشکان برای اطمینان از عدم اسیب به مغز نیازمند زمان هستند.گاهی خونریزیهای کوچک در مراحل اولیه در سی تی اسکن هم دیده نمیشوند و بعد از مدتی خودشان را نشان میدهند.
به یاد داشتن احیا قلبی تنقسی در هر جامعه ای واجب است و اگر بلد نیستید همین الان به فکر ثبت نام در کلاسهای امداد و نجات باشید تا بتوانید در این موارد بدون دستپاچگی بیماران در شرف مرگ را نجات بدهید. اگر هم بلد هستید تا وقتی مطمئن نشدید این کار برای مصدوم حتمی و ضروری است و قبل از رسیدن امبولانس بیمار در خطر مرگ است اقدام به ماساژ قلبی و تنفسی نکنید.
خارج کردن اشیا برنده مثل چاقو و قیچی و گلوله و…از بدن مصدوم خارج از اتاق عمل کار بسیار خطرناکی و اشتباهی است.اگر چاقوی دسته زنجان دوستتان در شکم کسی گیر کرد صبر کنید تا جراح محترم آن را به شما پس بدهد. اگر انگشتتان توسط شئی برنده قطع شد ان را در محلول شستشو (اب نمک رقیق) بگذارید و بگیریدش دست دیگرتان و بدون فوت وقت خودتان را به بیمارستان برسانید. ولی زیاد توقع نداشته باشید که دوباره مثل اولش بشود.
این مطلب در مجله سلامت نیز منتشر شده است.