(مطلب تخصصی)
دندان‌ها پس از درمان‌ریشه ممکن است دچار تغییر رنگ شوند. شایع‌ترین و شدیدترین علت این تغییر رنگ حذف ناقص و باقی ماندن مواد پرکننده در اتاقک پالپی است که موجب تیره شدن رنگ دندان می‌شود. عامل اصلی تغییر رنگ، باقی ماندن سیلر چه از نوع ZOE و چه از نوع پلاستیک‌هاست.
پیش‌آگهی سفید کردن دندان در چنین مواردی به اجزای تشکیل دهنده سیلر بستگی دارد. سیلرهای حاوی ترکیبات فلزی به خوبی سفید نمی‌شوند و به مرور زمان عود می‌کنند. از این اتفاق می‌توان با حذف کامل مواد پرکننده تا سطح سرویکال مارجین لثه، هنگام درمان‌ریشه دندان، جلوگیری کرد.
باقی ماندن بافت پالپ در شاخک‌های پالپی تاج دندان نیز ممکن است موجب تغییر رنگ تدریجی دندان شود. شاخک‌های پالپی باید حین تهیه حفره دسترسی، کاملا باز شوند تا بقایای پالپ حذف و از به‌دام افتادن سیلر در آنها جلوگیری شود.
مواد سفیدکننده
مواد شیمیایی سفیدکننده به صورت عامل اکسیدکننده عمل می‌کنند. شایع‌ترین نوع این مواد محلول‌های هیدروژن پراکسید، با قدرت‌های مختلف، پربورات سدیم و کارباماید پراکساید هستند. هیدروژن پراکساید و کارباماید پراکساید، بیشتر برای سفید کردن خارجی و پربورات سدیم برای سفید کردن داخلی کاربرد دارد، چرا که در مقایسه با دو مورد قبلی آسان‌تر کنترل شده و کم‌خطرتر است.
موارد تجویز و عدم تجویز
سفید کردن داخلی در موارد زیر تجویز می‌شود: تغییر رنگی که منشاء آن اتاقک پالپ باشد، تغییر رنگ عاج و تغییر رنگ‌هایی که با سفید کردن خارجی بهبود نیابد. تغییر رنگ‌های سطحی مینا، نواقص تشکیل مینا، از دست رفتن عاج زیاد، حضور پوسیدگی و ترمیم کامپوزیت تغییر رنگ داده از موارد عدم تجویز سفید کردن داخلی است. دندان با سابقه ضربه یا سن کم، گزینه مناسبی برای سفید کردن داخلی نیستند، چرا که ممکن است در آینده دچار تحلیل خارجی شوند.
سفید کردن گام‌به‌گام دندان
روش سفید کردن گام به گام دندان (walking bleach) یکی از روش‌های سفید کردن داخلی دندان است که جدا از اینکه به اندازه سایر روش‌های بلیچینگ، مانند روش ترموکاتالیک (قرار دادن ماده اکسیدکننده و استفاده از گرما) موثر است، به دلیل خطر کمتر و زمان کوتاه‌تر حضور بیمار در مطب، بر سایر روش‌ها ترجیح دارد.
در روش گام به گام به ترتیب زیر عمل می‌کنیم:
* پیش از شروع درمان، برای بیمار علت تغییر رنگ دندان، مراحل درمان و نتیجه قابل انتظار و احتمال برگشت تغییر رنگ دندان در آینده را توضیح دهید تا برداشت روشنی از درمان و نتیجه آن داشته باشد.
۱- وضعیت بافت پری‌اپیکال و کیفیت درمان ریشه را در عکس رادیوگرافیک بررسی کنید. درمان نامناسب قبلی یا پرکردگی ریشه مشکوک نیازمند درمان ریشه مجدد پیش از سفید کردن است.
۲- رنگ اولیه دندان را با یک راهنمای رنگ ارزیابی کنید و در صورت امکان از دندان در شروع درمان و حین آن عکاسی کنید تا معیاری برای شما و بیمار در برای مقایسه‌های بعدی موجود باشد.
۳- دندان باید توسط رابردم ایزوله شود. کاربرد وج در ناحیه بین دندانی ممکن است ایزولاسیون بهتری فراهم کند.
۴- ترمیم‌های موجود در مسیر حفره دسترسی را خارج کنید. تصحیح شکل حفره دسترسی و حذف تمام مواد پرکردگی قبلی از اتاقک پالپ، مهم‌ترین مرحله در روند سفید کردن دندان است.
۵- خالی کردن اتاقک پالپی که به طور کامل توسط کامپوزیت پر شده گاه بسیار مشکل است، چراکه این مواد در برابر تراش توسط فرز مقاوم‌اند و رنگ آنها اغلب از عاج قابل تفکیک نیست. توجه کنید که تمام کامپوزیت باید حذف شود تا مواد سفید کننده اجازه تماس و نفوذ به عاج را بیابند. جهت جلوگیری از تراش عاج سالم، حذف مواد ترمیمی باید با دقت انجام شود.
۶- یک لایه نازک از عاج تغییر رنگ یافته را با یک فرز روند با هندپیس دور کم از سطح فاسیال اتاقک پالپی بردارید. به‌این ترتیب بیشتر تغییر رنگ ( که روی سطح پالپال تجمع می‌کند) حذف خواهد شد و توبول‌های عاجی جهت نفود بهتر مواد سفید کننده باز می‌شوند. البته انجام این مرحله تنها در تغییر رنگ ناشی از ترکیبات فلزی باشد یا عدم دست‌یابی به نتیجه مطلوب پس از دومین یا سومین جلسه درمان، توصیه می‌شود.
۷- گوتاپرکا و سیلر داخل اتاقک پالپی باید تا سطح زیر مارجین لثه حذف شوند. برای این منظور می‌توانید از حلال‌هایی نظیر کلروفرم یا گزیلول، استفاده کنید.
۸- برای کاهش احتمال ریزنشت ماده اکسید کننده به داخل کانال باید یک لایه سمان مانند پلی‌کربوکسیلات، زینک فسفات، گلاس‌آینومر یا کویت، با ضخامت حداقل ۲میلی‌متر روی ماده پرکننده ریشه قرار دهید.
۹- اچ‌کردن عاج از داخل به وسیله قرار دادن اسید فسفریک یا اسیدهای دیگر در اتاقک پالپی، جهت حذف لایه اسمیر و بازکردن توبول‌ها، اجازه نفوذ بهتر به اکسیدکننده‌ها را نخواهد داد. کاربرد مواد شیمیایی قلیایی در اتاقک پالپی مجاز نیست، چرا که موجب تحریک پری‌دونتال لیگامنت شده یا ممکن است باعث تحلیل خارجی ریشه شود.
۱۰- خمیر بلیچینگ را از طریق مخلوط کردن سدیم پربورات و یک ماده خنثی نظیر آب، سالین یا محلول بی‌حسی با قوام مشابه ماسه مرطوب، تهیه کنید. با یک وسیله پلاستیکی، خمیر را داخل اتاقک پالپ متراکم کنید. مایع اضافه را با فشردن پنبه روی آن بگیرید. این عمل باعث فشرده شدن و فرستادن خمیر به داخل فرورفتگی‌ها نیز می‌شود.
۱۱- اضافه خمیر اکسیدکننده را بگیرید و حفره دندان را با ماده سختی مانند کویت با ضخامت حداقل سه میلی متر پانسمان کنید. بیمار باید توجیه شود که ماده سفیدکننده به آرامی عمل می‌کند و سفید شدن دندان ممکن است تا دو هفته یا بیشتر مشخص نشود.
مراجعه بعدی بیمار باید دو تا شش هفته بعد باشد. جلسات سوم و چهارم نیز به همین ترتیب تکرار می‌شود.
۱۲- ترمیم نهایی دندان نباید بلافاصله پس از اتمام عمل بلیچینگ انجام شود، چون مواد اکسیدکننده باقی‌مانده روی قدرت اتصال کامپوزیت به دندان اثر می‌گذارند.
عوارض سفید کردن داخلی دندان
کاربرد مواد شیمیایی و روش‌های سفید کردن ممکن است موجب تحلیل خارجی ریشه شود. مواد اکسیدکننده، مخصوصا پراکسید هیدروژن ۳۰ درصد، از طریق نواقص CEJ و انتشار از توبول‌های عاجی، به پریودنشیم می‌رسند و موجب نکروز سمنتوم، التهاب PDL و تحلیل ریشه می‌شوند. سابقه ضربه به دندان و سن پایین عوامل مستعد کننده تحلیل خارجی هستند، تا آنجا که به عنوان موارد عدم کاربرد بلیچینگ داخلی مطرح می‌شوند.شکستگی تاج، به دلیل خشک شدن مینا و عاج و سوختگی شیمیایی لثه از عوارض دیگر سفید کردن داخلی دندان‌ها هستند.
بسیار عالی بود.اگر ممکنه رفرنس را هم ذکر بفرمایید.مرسی